Czy międzykulturowa animacja w Lublinie przyczyniła się do pomocy uchodźcom z Ukrainy?

Oczywiście trzeba by gruntownych badań naukowych, aby rzetelnie odpowiedzieć na to pytanie, ale i bez nich warto zastanowić się, jakie działania kulturalno-społeczne i w jaki sposób mogły przyczynić się do takiego zaangażowania ludzi w późniejszą pomoc humanitarną. Taka analiza dotyczy zasadności wydatków na kulturę, a nigdy nie była robiona. Jeżeli miałoby sens przypuszczenie, że animacja międzykulturowa w Lublinie po 1989 roku przygotowała nas na przyjmowanie uchodźców w 2022 roku, to znaczy, że pełni ona ważną rolę w uodparnianiu miasta na kryzysy i chociażby z tego powodu powinna istotnym kierunkiem programowym rozwoju miast i ważnym punktem w ich budżetach.

Nawet jeśli w niniejszej pracy stypendialnej nie uda mi się tego przekonująco wykazać, mam nadzieję, że przynajmniej dostarczę materiałów do bardziej fachowej i sprawczej dyskusji na te tematy.

Związek między organizacją wydarzeń kulturalno-społecznych, a osobistym zaangażowaniem w pomoc humanitarną, jest dość delikatnej natury. Niemniej, można spróbować go opisać w następujących sześciu krokach, wykazując, że:

1. w ogóle mamy kompetencje, aby go analizować
2. potrzebna była jakaś zmiana społeczna, aby pomoc humanitarna okazana uchodźcom w 2022 roku mogła się wydarzyć
3. owa zmiana społeczna jest misją programową animacji kulturalno-społecznej
4. charakteryzują tę zmianę pewne warunki brzegowe przekładające się na indywidualne decyzje, by włączyć się w pomoc uchodźcom
5. na osiąganie tych warunków mają wpływ konkretne działania animacyjne
6. takie działania były podejmowane w Lublinie w znaczącej zakresie.

W niniejszym poście zajmę się pierwszym z tych punktów. Chodzi w nim o kompetencje zarówno moje jako stypendysty jak również o kompetencje odbiorców niniejszego opracowania, byśmy mogli się porozumieć.

Jeśli o mnie chodzi, po pierwsze, sam wraz z rodziną brałem udział w pomocy uchodźcom. Mieszkały u nas w domu przez kilka tygodni dwie kobiece rodziny z dziećmi. Jedną z nich wspieramy do dziś. Jak wiele innych osób kupowałem produkty spożywcze i gospodarcze do ogólnych zbiórek. Nagrałem też wspólnie z lubelskimi muzykami cover antywojennej piosenki Deep Purple „Child of Time” z ukraińskimi motywami ludowymi. Doświadczyłem więc, z czym taka pomoc się wiążę, na pewnym podstawowym poziomie ale reprezentatywnym pewnie dla większości ludzi pomagającym uciekinierom z Ukrainy.

Na temat pomocy humanitarnej dla uchodźców w Lublinie napisałem pięć tekstów:

• Jak kapitał społeczny Lublina wypłacił dywidendę uchodźcom z Ukrainy”, Kongres Ruchów Miejskich, 30.11.2022
• Von Mensch zu Mensch, „Zeichen”, nr 2 / jesień 2022, magazyn organizacji Aktion Sühnezeichen Friedensdiens e. V. zajmującej się wolontariatem międzynarodowym, s. 20.
• Dlaczego się udało? Relacje o lubelskiej pomocy uchodźcom z Ukrainy, Kongres Ruchów Miejskich, 01.12.2022
• Szlachetny poryw logistyki, „Kultura Enter”, nr 1 (105) / 2023
• How could we not help, „Common Ground”, lato 2023, magazyn European Cultural Foundation, s. 102.

Po drugie, jeśli chodzi o to moje doświadczenie w animacji kulturalno-społecznej, od ponad 30 lat działam w Orkiestrze św. Mikołaja, a od 25 lat pracuję w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”. Historia obu tych podmiotów jest wpisana w historię odkrywania przez polskie społeczeństwo innych kultur i rozwijania relacji międzykulturowych. Byłem obserwatorem uczestniczącym tych zmian oraz ich komentatorem przez całe swoje dorosłe życie i to właśnie zainspirowało mnie do zajęcia się tematem wpływu animacji międzykulturowej na pomoc uchodźcom.

Przyznaję, że mam w tym swój osobisty interes, więc mogę nie być w tych sprawach bezstronny, bo jest to kwestia rozliczenia się z własnym życiem: czy ono miało sens? Przez te wszystkie lata mieliśmy nadzieję, że nasze działania do czegoś się w przyszłości przydadzą. Bardziej lub mniej świadomie zadawaliśmy sobie pytanie, w czym one mogą kiedyś pomóc? Nagły napływ uchodźców z Ukrainy w 2022 jest naturalnym kandydatem na odpowiedź.

Jeśli zaś chodzi o nasze wspólne kompetencje jako animatorów kultury, ćwiczymy je, pisząc każdy wniosek o pieniądze na projekt. Grantodawcy zawsze pytają w nich o problem, jaki chcemy rozwiązać swoimi działaniami oraz ich przewidywane rezultaty i skutki.

Podstawą tych kompetencji jest zdolność do introspekcji i empatii, czyli rozumienia swoich własnych reakcji oraz realistycznego budowania na ich podstawie wyobrażeń o reakcjach innych ludzi. Jest to przestrzeń osobistych przeżyć, które możemy uogólniać dzięki intuicji i wrażliwości opartej za poczuciu wspólnoty kulturowej z resztą społeczności i dzieleniu z nią tych samych wyższych wartości.

Sądzę, że animatorzy kultury, do których należę, posiadają taką właśnie zdolność introspekcji i empatii. Co prawda cechuje nas pewien nadmiar optymizmu i wiary człowieka, ale bez tego trudno byłoby prowadzić działalność kulturalno-społeczną. Z drugiej strony jesteśmy też na tyle samokrytyczni, aby nasze wyobrażenia o świecie i podejmowane działania były jednocześnie progresywne i realistyczne.

Subiektywny i osobisty punkt widzenia jest uprawniony do oceny przyczyn podejmowania decyzji o niesieniu pomocy uchodźcom z Ukrainy, ponieważ były to decyzje subiektywne i osobiste. Musimy po prostu świadomie podejść do naszej subiektywnej i osobistej perspektywy jako obiektywnego i społecznego budulca świata, który kreujemy. Nie istnieje tu dychotomia rzeczywistości i wyobraźni, ponieważ kształtujemy rzeczywistość na podstawie naszych wyobrażeń.