Kultura i sieć

We wstępie do wyżej wspomnianej książki Tomasz Pietrasiewicz pisał:

Uczestnicy życia kulturalnego coraz bardziej mają poczucie wyczerpania niektórych tradycyjnych form wydarzeń kulturalnych czy też sposobów organizacji życia kulturalnego. Związane jest to między innymi z pojawieniem się w sieci internetowej nowych technologii (…) To wszystko zmienia tradycyjne modele funkcjonowania kultury (…) Sytuacja (…) wymusza na twórcach i animatorach ciągłe poszukiwanie i eksperymentowanie, zarówno w przestrzeni wirtualnej, jak i rzeczywistej; tak, żeby dotrzeć do współczesnego odbiorcy z czytelnym dla niego przesłaniem.

Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1997 roku zaczął poszukiwać nowych sposobów uczestnictwa w kulturze z wykorzystaniem m.in. portali internetowych oraz serwisów społecznościowych. Dotychczas jednymi z najważniejszych projektów związanych z animacją sieci były: „Kraniec nie znaczy margines”, „Henio na Facebooku”, „Spotkania z dokumentem – warsztaty dziennikarstwa internetowego” oraz dwie edycje Remikslabu.

Podczas realizacji tych projektów okazało się, że aby budować – jak pisał Tomasz Pietrasiewicz – „nowe sposoby uczestnictwa w kulturze” potrzebne są osoby posiadające specjalne umiejętności pozwalające im na prowadzenie takich działań. Tomasz Pietrasiewicz nazwał ich „animatorami sieci” tworząc analogię do animatorów działających w świecie realnym. Ich głównym zadaniem ma być kreowanie i rozwijanie projektów edukacyjnych i kulturalnych w nowej, stale zmieniającej się przestrzeni internetu.

W 2009 roku pojawił się pomysł stworzenia projektu edukacyjnego mającego na celu kształcenie animatorów sieci. Jednak jak się okazało dopiero w roku akademickim 2013/2014 w Instytucie Filologii Polskiej KUL udało się uruchomić kierunek studiów licencjackich o profilu praktycznym – Teksty Kultury i Animacja Sieci. Konferencja prasowa informująca o uruchomieniu kierunku odbyła się w Bramie Grodzkiej w 13 maja 2013 roku, z udziałem władz Instytutu Filologii Polskiej KUL i prezydenta Lublina – Krzysztofa Żuka.

Autorem projektu programu studiów na tym kierunku był prof. Paweł Próchniak, który w opisie studiów podkreślał: „Program studiów – łączący humanistykę z przedmiotami z zakresu innych dziedzin – jest dostosowany do dynamiki i kierunków rozwoju współczesnej kultury, zwłaszcza w jej wymiarze medialnym i internetowym”.

>>> animacjasieci.pl/opis

Idea kierunku wpisuje się w szerszy kontekst potrzeby rozwijania humanistyki cyfrowej: „Technologie informatyczne, nowe media i zjawiska sieciowe w coraz większym stopniu kształtują ludzką rzeczywistość. Odciskają się na naszej codzienności i na sposobach doświadczania świata. Wywierają realny i znaczący wpływ na aktywność kulturową i poznawczą. Modelują formy pracy i działalności naukowej – również w obszarze humanistyki. Współtworzą i przeobrażają symboliczną tkankę świata. (…) Wszystko to (…) sprawia, że przemiany związane z technologiami cyfrowymi są dziś szczególnie ważnym i być może najpilniejszym wyzwaniem dla humanistyki.

Z manitestu „O potrzebie humanistyki cyfrowej”

Semestr zimowy roku akademickiego 2013/2014 rozpoczęło 28 studentów. Na spotkaniu w Bramie Grodzkiej 7 października 2013 roku Tomasz Pietrasiewicz wraz ze współpracownikami opowiedział w jaki sposób planowaliśmy wspólne tworzenie tego kierunku studiów. Ich program był realizowany w ścisłej współpracy z naszą instytucją.

Pracownicy Ośrodka: Łukasz Kowalski, Karolina Kryczka-Kowalska, Piotr Lasota, Marcin Sudziński, Robert Sawa, Piotr Sztajdel, Joanna Zętar, a także współpracująca z Ośrodkiem Monika Śliwińska prowadzili zajęcia podczas 6 semestrów studiów licencjackich. Były to przede wszystkim przedmioty praktyczne: Zagadnienia digitalizacji zasobów kultury, Fotografia, Typografia i druk, Edytorstwo sieciowe, Projektowanie stron i portali internetowych, Narracje pamięci, Pragmatyka animacji kultury, Język mediów audiowizualnych i narzędzia multimedialne, Kulturowy potencjał prowincji, Historie prywatne.

W Bramie Grodzkiej odbywały się też spotkania w ramach wykładów otwartych “Teksty kultury w przestrzeni”. Gośćmi wykładów byli: dr hab. Izabela Skórzyńska z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, dr Anna Wierzbicka z Politechniki Warszawskiej, dr Elżbieta Rybicka z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz mgr Aleksandra Janus i mgr Hubert Francuz, oboje z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W roku akademickim 2014/2015 studenci rozpoczęli realizację swoich projektów dyplomowych. Pierwsza ich prezentacja odbyła się w czerwcu 2015 roku. Działania przy współpracy Bramy Grodzkiej prowadzili: Oktawia Butrym i Albert Bałchanowski (film-prezentacja multimedialna pt. “Buty”), Konrad Wójcik (strona interentowa o serious games), Ewelina Sierocińska (historia jednego dnia z kalendarium Lublina), Urszula Herbergier i Aleksandra Kozak (wizualizacja tekstu literackiego), Dawid Smyk (analiza i wizualizacja danych z profilu Bramy Grodzkiej na FB, Anna Krzpiet (wystawa w oparciu o historie mówione i zdjęcia z Ogrodu Saskiego), Gabriela Flis (sesja zdjęciowa inspirowana szklanymi negatywami z Rynku 4), Monika Czarnecka (wystawa przygotowana w oparciu o afisze złożone tradycyjnymi metodami typograficznymi w Domu Słów), Aneta Winiarska (projekt publikacji i strony internetowej dotyczącej lubelskiej fotografii), Dominika Gańska (projekt multimedialny w oparciu o historie mówione z Milejowa). Niektóre z przedsięwzięć były rozwijane podczas drugiego roku realizacji projektów dyplomowych w roku akademickim 2015-2016.

Uroczyste podsumowanie wszystkich projektów dyplomowych studentów kierunku „Teksty kultury i animacja sieci” miało miejsce podczas wydarzenia „Kultura na wybiegu” odbywającego się 1 i 2 czerwca 2016 roku w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. Zaproszeni goście mieli okazję zapoznać się z projektami dyplomowymi studentów, które w większości stanowiły praktyczną podstawę do napisania ich prac licencjackich. Podczas przeglądu prac dyplomowych realizowanych na KUL odbyły się między innymi: zakończenie gry miejskiej „Impostor: tajemnica Maciejewskiego” opracowanej przez Karola Jakóbczyka, projekcje filmów Anety Kasprzak, Klaudii Wawryszak-Lubaś i Jana Szulca oraz prezentacja reportażu radiowego Justyny Bortnik.

6 czerwca 2016 roku w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” odbyła się prezentacja projektów realizowanych we współpracy z Ośrodkiem. Swoje działania omówili:  Albert Bałchanowski, Oktawia Butrym, Gabriela Flis, Urszula Herbergier, Aleksandra Kozak,  Anna Krzpiet, Ewelina Sierocińska, Dawid Smyk i Konrad Wójcik.

• Oktawia Butrym w projekcie „Przestrzenie kin” przygotowała cykl spotkań poświęconych architekturze i historii lubelskich kin, połączonych z projekcjami filmów oraz spacerem po Lublinie śladami lubelskich kin.
• Konrad Wójcik w projekcie realizowanym przez dwa lata, stworzył stronę internetową dotyczącą serious games. Strona dostępna pod adresem http://seriousgames.y0.pl/ jest jedynym tego typu polskojęzycznym serwisem – gromadzi informacje o grach, których głównym celem nie jest jedynie rozrywka.
• Albert Bałchanowski zajął się analizą strategii promocji instytucji kultury z wykorzystaniem nowych mediów na przykładzie wybranych lubelskich instytucji, między innymi Ośrodka “Brama Grodzka – Teatr NN”.
• Na badaniach ankietowych swoją pracę dyplomową oparł także Dawid Smyk, który zajął się analizą obszaru pamięci prywatnej wśród licealistów i studentów.
• Ewelina Sierocińska przygotowała materiał wideo prezentujący obraz kobiety w PRL na podstawie materiałów archiwalnych, głównie historii mówionej gromadzonej przez Ośrodek “Brama Grodzka – Teatr NN”.
• Historię mówioną w swoim projekcie dyplomowym „Dobrze, że nie padało” wykorzystała także Urszula Herbergier. Strona internetowa zawiera fragmenty opowieści jej babci i znajduje się pod adresem: www.dobrzezeniepadalo.cba.pl
• Projekty edukacyjno-artystyczne Anny Krzpiet i Gabieli Flis były oparte o warsztaty edukacyjne i działania artystyczne skoncentowane wokół obrazu Kazimierza Malewicza „Czarny kwadrat na białym tle”.
• Natomiast Aleksandra Kozak, w swoim projekcie dyplomowym zwizualizowała wiersz Tadeusza Micińskiego „Wampir”.

Z dyplomami realizowanymi w Ośrodku ściśle związany był też projekt Moniki Czarneckiej polegający na wykonaniu w Domu Słów typograficznych afiszy zaprezentowanych następnie na Wystawie “Popularna” oraz inicjatywa Lubelskich Spotkań Fotograficznych podjęta i realizowana w trakcie roku akademickiego przez Anetę Winiarską.

Wszystkie projekty zostały wysoko ocenione przez prowadzących zajęcia w składzie: dr Monika Szabłowska-Zaremba, dr Agnieszka Karczewska, mgr Łukasz Kowalski i mgr Joanna Zętar. W podsumowaniu warto zwrócić uwagę, że efekty projektów dyplomowych realizowanych nie tylko w Ośrodku ale także na KUL przywołują jedną z tez wspomnianego wyżej manifestu „O potrzebie humanistyki cyfrowej” przygotowanego przez prof. Pawła Próchniaka:

Studia, o jakich myślę, kształtować powinny aktywnych i świadomych uczestników kultury – zdolnych do kulturowego zagospodarowywania zwłaszcza tych obszarów ludzkiej działalności, które wiążą się z wykorzystaniem nowych mediów (w szczególności internetu i technologii sieciowych) oraz takich przestrzeni kulturowych, które ulegają degradacji, marginalizacji, zapomnieniu (…).

Cieszymy się, że udało się ją zrealizować tym bardziej, że kierunek studiów licencjackich „Teksty kultury i animacja sieci” będzie miał swoją kontynuację na studiach magisterskich pod nazwą „Humanistyka cyfrowa”.

Joanna Zętar, Łukasz Kowalski